Βρίσκεται στη νότια πλαγιά του λόφου Φάμπρικα ανατολικά του Αρχαίου ωδείου και της Ρωμαϊκής Αγοράς, προσανατολισμένο να κοιτάζει προς την πόλη και το λιμάνι. Οικοδομήθηκε  στο βορειοανατολικό τομέα της αρχαίας πόλης  και στη Ρωμαϊκή περίοδο τουλάχιστον, φαίνεται ότι βρισκόταν κοντά στη βόρεια πύλη της πόλης.

Η οικοδόμησή του χρονολογείται στην ελληνιστική περίοδο και είναι σχεδόν σύγχρονη με την ίδρυση της πόλης (περίπου 300 π. Χ.). Οι κεντρικές κερκίδες είναι λαξευμένες στο φυσικό βράχο ενώ στις πλευρές τα καθίσματα είναι κατασκευασμένα πάνω σε τεχνητά άνδηρα.  Εντυπωσιακό είναι το γεγονός ότι έχει ημικυκλική κάτοψη, πράγμα εξαιρετικά σπάνιο για την εποχή που οικοδομήθηκε, κατά την οποία κυριαρχούσε ακόμα η πεταλοειδής κάτοψη σε τέτοιου είδους κτίρια (3ος αι. π. Χ.). Το θέατρο χρησιμοποιήθηκε για παραστάσεις πάνω από 6 αιώνες. Στο διάστημα αυτό οι αρχαιολόγοι έχουν εντοπίσει τουλάχιστον 5 οικοδομικές φάσεις, κατά τις οποίες το οικοδόμημα υπέστη αρκετές μετατροπές, αναστηλώσεις και προσθήκες.

Η πιο σημαντική ίσως φάση χρονολογείται στα μέσα του 2ου αι.μ. Χ., επί εποχής των αυτοκρατόρων Αντωνίνου Πίου και Μάρκου Αυρηλίου. Αυτή θεωρείται περίοδος ακμής για το μνημείο. Τότε επεκτάθηκαν τα διαζώματα και έγινε προέκταση της σκηνής. Η χωρητικότητά του εκτιμάται ότι ξεπερνούσε τους 8.500 χιλιάδες θεατές και το ίδιο το θέατρο ξεπερνούσε σε διάμετρο τα 90 μέτρα. Το κτίριο  της σκηνής απέκτησε μαρμάρινη εντυπωσιακή πρόσοψη με πλούσιο αρχιτεκτονικό διάκοσμο, που περιλάμβανε κιονοστοιχίες και προτομές. Παράλληλα, τοιχογραφίες προστέθηκαν εδώ και στις παρόδους.

Έναν αιώνα αργότερα, τον 3ο αι., το θέατρο χρησιμοποιήθηκε περισσότερο για θεάματα και λιγότερο για παραστάσεις. Τα δρώμενα έφυγαν από την σκηνή και μεταφέρθηκαν στο χώρο της ορχήστρας, ενώ παράλληλα δημιουργήθηκε ένα στηθαίο που χώριζε τα διαζώματα από την ορχήστρα. Πιθανολογείται ότι έπαψε να χρησιμοποιείται στην όψιμη ρωμαϊκή περίοδο, όταν ισοπεδώθηκε από τους καταστροφικούς σεισμούς του 4ου αι. μ.Χ.. Μετά την καταστροφή τα αρχιτεκτονικά μέλη του χρησιμοποιήθηκαν για την ανοικοδόμηση άλλων κτιρίων, μεταξύ των οποίων και της Βασιλικής της Χρυσοπολίτισσας. Επίσης, πάνω στα ερείπιά του κατά τη μεσαιωνική περίοδο θεμελιώθηκαν εργαστήρια και βιοτεχνικά κτίρια .

Αξίζει ακόμα να αναφερθεί, ότι γύρω από το θέατρο έχουν εντοπιστεί κατάλοιπα της ρωμαϊκής Πάφου: ένα Νυμφαίο ή δημόσια κρήνη στα νοτιοανατολικά, ενώ στα νότια έχει αποκαλυφθεί ένας λιθόστρωτος δρόμος, πλάτους περίπου 8,40 μέτρων. Ο τελευταίος φαίνεται ότι λειτουργούσε ως ο κύριος δρόμος πρόσβασης στο θέατρο και στο νυμφαίο, ενώ οι ανασκαφείς υποστηρίζουν ότι λειτουργούσε ως κεντρική οδική αρτηρία της αρχαίας πόλης,  η οποία οδηγούσε στην αδιερεύνητη μέχρι στιγμής ΒΑ πύλη της πόλης.

Κατεβάστε τη βιβλιογραφία εδώ.